Sri Shobhanachala Vyaghra Narasimha Swami Temple, Agiripalli

           శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహ స్వామి ఆలయం 

లోకసంరక్షణార్ధం శ్రీ మహావిష్ణువు అనేక అవతారాలను ధరించారు. విష్ణు పురాణం ప్రకారం శ్రీహరి మొత్తంగా ఇరవై నాలుగు అవతారాలు వివిధ సందర్భాలలో తీసుకొన్నారని తెలుస్తోంది. 

కానీ మనందరికీ తెలిసినవి దశావతారాలు మాత్రమే. మిగిలిన వాటిలో కొన్ని పేర్లు తెలిసినా వారు శ్రీమన్నారాయణుని అంశ అని తెలియదు. 

దశావతారాలలో అత్యంత భీకరమైనది ఉగ్రమైనది శ్రీ నృసింహ అవతారం. 

అహోబిలం లో ఉగ్రస్థంభం నుండి అవతరించిన స్వామి అసురుడైన హిరణ్యకశ్యపుని సంహరించారని పురాణాలు తెలుపుతున్నాయి. 

రాక్షససంహారం అనంతరం ఆవేశం తగ్గని నృసింహుడు మన తెలుగు రాష్ట్రాలలో అనేక ప్రాంతాలలో తిరుగుతూ వివిధ కారణాల వలన ముప్పై రెండు క్షేత్రాలలో కొలువైనారని చెబుతారు. 

భక్త ప్రహ్లాద స్తోత్ర పాఠాలతో చివరికి శాంతించిన నరసింహుడు విశాఖపట్నం కు సమీపంలోని భీమునిపట్నం (భీమిలి) లో ఉన్న సౌమ్య గిరి పైన\శ్రీ సౌమ్య నారాయణ నరసింహుడుగా వెలిశారని చెబుతారు. స్వామివారు ఇక్కడ చతుర్భుజాలతో మానవ రూపంలో దర్శనమిస్తారు. సౌమ్య గిరిని స్థానికంగా పావురాల కొండ అని పిలుస్తారు. 

శ్రీ నరసింహ స్వామి వివిధ నామాలతో వివిధ రూపాలతో ముప్పై రెండు క్షేత్రాలలో కొలువై ఉన్నారు అని చెప్పుకొన్నాము కదా అవి అహోబిలం, వేదాద్రి, మట్టపల్లి, మంగళగిరి, సింహాచలం, యాదాద్రి, కేతవరం, పెంచెలకోన,కదిరి ఇలా ఉన్నాయి. ఒక్క అహోబిలంలోనే స్వామి పది రూపాలలో దర్శనమిస్తారు. అవి శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ, ప్రహ్లాదవరద, జ్వాలా, క్రోడా, మాళోల, పావన, భార్గవ, ఛాత్రవట, యోగ, కారంజ. 

ఈ క్షేత్రాలలో స్వామి సింహ వదనంతో కనపడతారు. వీటికి భిన్నంగా వ్యాఘ్ర వదనంతో కనిపించే ఒక విశేష విశిష్ట క్షేత్రం మన రాష్ట్రంలో విజయవాడకి సమీపంలో ఉన్నది. 

కృత యుగం నాటి పౌరాణిక గాథ మరియు శతాబ్దాల చరిత్రల సమాహారం అయిన ఈ పుణ్యక్షేత్రం 

విజయవాడకు ఇరవై అయిదు కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్న ఆగిరిపల్లి అనే గ్రామంలో నెలకొని ఉన్నది. 

ఆలయ క్షేత్ర గాథ 

బ్రహ్మాండ పురాణం లోని శోభనాచల మహత్యం ప్రకారం ఆలయ క్షేత్ర గాథ ఇలా ఉన్నది. 

తొలియుగంలో శ్రీ మహావిష్ణువు భక్తుడైన శుభవ్రత మహా రాజు వైకుంఠ వాసుని దర్శనం ఆపేక్షిస్తూ తపస్సు  చేశారట. భక్తుని భక్తివిశ్వాసాలకు సంతసించిన శ్రీహరి దర్శనమిచ్చారు. 

ఆత్మబంధువు దర్శనంతో తన్మయతుడైన శుభవ్రతుడు స్తోత్రపాఠాలతో స్తుతించి తన మీద స్థిరనివాసం అదీ శ్రీ నరసింహుని రూపంలో అని కోరారట. 

అతని కోర్కెను అంగీకరించారట భక్తవత్సలుడు. 

కాలం గడిచిపోయింది. మహారాజు మహా పర్వతంగా మారిపోయారట. అయినా పన్నగశయనుని నామస్మరణం చేస్తుండేవారట. ఒకనాడు శివకేశవులు ఆకాశమార్గాన వెళుతూ ఈ పర్వత ప్రాంతానికి వచ్చారట.ప్రకృతి సౌందర్యానికి ముగ్ధులైన హరిహరులు కొంత సేపు విశ్రాంతి తీసుకొందామని ఆగారట. 

ఆపకుండా వినిపిస్తున్న హరినామం గదాధరునికి గతం గుర్తుకు వచ్చి భక్తుని కోర్కెను మన్నించి చిత్రమైన విశేషమైన శ్రీ వ్యాఘ్ర నరసింహునిగా కొలువు తీరారట. ఆయనతో పాటు కైలాసనాధుడు కూడా లింగరూపంలో స్థిరపడిపడినారట. 

శుభవ్రతుడు శిలగా మారిన ఈ పర్వతాన్ని శోభనాచలం అని పిలుస్తారు. స్థిరపడిన స్వామిని శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహ స్వామి అని లింగరాజును కొండ మల్లేశ్వర స్వామి అని పిలుస్తున్నారు. 

అనంతర కాలంలో పాలకులు కొండ క్రింద ఒక ఆలయాన్ని నిర్మించి పర్వతం ఎక్కలేని వారికీ కూడా స్వామి వారి దర్శనం కలిగే అదృష్టాన్ని అందించారు. 

అందుబాటులో ఉన్న ఆధారాల ప్రకారం పదహారవ శతాబ్దంలో స్వామి దేవులపల్లి వంశ పెద్దకు స్వప్న దర్శనం ఇచ్చి తనను సేవించుకోమని తెలిపారట. వారు చాలా ఆనందంతో ఆలయ పునరుద్ధరణ చేయించి  గుడిపూడి వారిని అర్చకులుగా నియమించారట. వీరికి తొలుత నైజాం నవాబు, తరువాత బ్రిటీష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ వారు ఈ ప్రాంతం మరియు ఆలయం మీద సర్వహక్కులు ప్రసాదిస్తూ దన పట్టా ఇచ్చారట. 

పద్దెనిమిదో శతాబ్దంలో నూజివీడును పాలిస్తున్న జమీందార్లు అయిన కీర్హిశేషులు మేకా రామచంద్ర అప్పారావు గారి కుమారులైన శ్రీ రాజా శోభనాద్రి అప్పారావు గారు ఆలయ ధర్మకర్తలుగా నియమించబడినారు. ఆయన శ్రీ జియ్యం గారి ఆదేశాల మేరకు క్షేత్రంలో శ్రీ వైష్ణవ దివ్యదేశ సంప్రదాయాన్ని అమలు చేయడంతో పాటు  శ్రీ శ్రీ శ్రీ రామానుజ కూటాన్ని నిర్మించారట.   

వీరి కుమారులు కీర్తిశేషులు శ్రీ రాజా సారయ్య అప్పారాయణం గారు పందొమ్మిదవ శతాబ్దపు చివరలో ఆలయ ప్రస్తుత నిర్మాణాన్ని చేయించారు. స్వామివార్లకు అనేక ఆభరణాలు చేయించడమే కాకుండా వివిధ ఉత్సవాలకు కొత్త హంగులు ఏర్పాటుచేయసారు అని తెలుస్తోంది. 

వీరి విగ్రహం రాజగోపురం లోపల మండపంలో నేటికీ చూడవచ్చును. 

ఆలయ విశేషాలు 

కొద్దిగా ఎత్తులో పర్వత పాదాల వద్ద సువిశాల ప్రాంతంలో నిర్మించబడిన ఆలయానికి తూర్పున  నాలుగు అంతస్థుల రాజగోపురం , దానికి ముందు స్వాగత తోరణం కనిపిస్తాయి. 

స్వాగత తోరణం పైన శ్రీ లక్ష్మీనరసింహస్వామికి ఇరువైపులా శ్రీ మురళీ కృష్ణ మరియు శ్రీ కోదండ రాముడు, స్తంభాల పైన  గరుత్మంతుడు మరియు హనుమంతుడు నమస్కార భంగిమలో కనిపిస్తారు. వెనుక పక్కన శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ, శ్రీ ఉగ్రనరసింహ, శ్రీ వినాయక మరియు శ్రీ మహాలక్ష్మి కూడా సుందర రూపాలలో కనపడతారు. 

రాజగోపురం ద్వారంగుండా ప్రాంగణం లోనికి వెళితే ఎదురుగా ఎత్తైన ధ్వజస్థంభం, బలిపీఠాలు, వినతాసుతుని సన్నిధి, అయిదు విమాన గోపురాలు వెనక పర్వతం పైన పైకి వెళ్లే సోపానమార్గం, గోపురం, స్వయంవ్యక్త స్వామి వారి సన్నిధి, శ్రీ కొండ మల్లేశ్వర స్వామి వారి ఆలయం పచ్చని పరిసరాలలో శోభాయమానంగా ఉంటాయి. 

వంటశాల వద్ద ఆలయ పురాణగాథ తెలిపే శిలాఫలకం, పక్కన పురాతన వాహన మండపం ఉంటాయి. 

ఎత్తు తక్కువ  ఆస్థాన మండపంలో శ్రీ సీతా లక్ష్మణ హనుమంత సమేత శ్రీ రాముడు, శ్రీ లక్ష్మీ నరసింహ స్వామి వార్ల సన్నిధులు, ముఖమండపంలో శ్రీ వేణుగోపాలస్వామి, శ్రీ వరదరాజ స్వామి కొలువైన ఉపాలయాలు, శ్రీ గోదాదేవి, శ్రీ రాజ్యలక్ష్మి అమ్మవార్ల సన్నిధులూ కనిపిస్తాయి. 

విశేషంగా అన్ని సన్నిధులకు ప్రత్యేకంగా ధ్వజస్తంభాలు ఉండటం. 

గర్భాలయానికి వెలుపల క్షేత్ర పాలకుడు శ్రీ యోగాంజనేయుడు కొలువై ఉంటారు. 

ముఖమండపంలోనే రమణీయంగా అలంకరించిన ఉత్సవిగ్రహా మండపం ఉంటుంది. 

గర్భాలయంలో వామాంకం మీద శ్రీ మహాలక్ష్మి దేవి ఉపస్థితులుగా  శ్రీ వ్యాఘ్ర నృసింహ స్వామి పట్టు వస్త్రాలు, స్వర్ణాభరణాలు ధరించి  చక్కని పుష్ప మాలాలంకృతులై నేత్రపర్వంగా దర్శనమిస్తారు. 

అభిషేక సమయంలో స్వామి వారి వ్యాఘ్ర వదనాన్ని స్పష్టంగా వీక్షించే అవకాశం భక్తులకు లభిస్తుంది. 

నిత్య పూజలు జరిగే ఆలయంలో ప్రతి నెలా ఒక ఉత్సవం నిర్వహిస్తారు. 

ఉగాది ఆస్థానం, పంచాంగ శ్రవణం, శ్రీసీతారాముల కళ్యాణం, చైత్ర పౌర్ణమి, నృసింహ జయంతి, శ్రీ కృష్ణ జన్మాష్టమి, శ్రీ వినాయక చతుర్థి, శ్రీ దుర్గా నవరాత్రులు, కార్తీక పౌర్ణమికి వార్షిక బ్రహ్మోత్సవాలు, ధనుర్మాస పూజలు, గోదాదేవి కళ్యాణం, రధ సప్తమి, వైకుంఠ ఏకాదశి, మహాశివరాత్రి   తో పాటుగా ఇతర హిందూ పర్వదినాలను విశేషంగా వైభవంగా జరుపుతారు. 

పర్వతం పైకి వెళ్ళడానికి సుమారు ఏడువందల మెట్ల మార్గం ఉన్నది. మార్గంలో శ్రీ ఆంజనేయస్వామి, శ్రీ వేణుగోపాల స్వామివార్ల ఆలయాలు వస్తాయి. 

పైన శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహస్వామి, శ్రీ కొండ మల్లేశ్వరస్వామి వార్ల సన్నిధులు , అనంతర కాలంలో ప్రతిష్టించబడిన శ్రీ రాజ్యలక్ష్మి అమ్మవారి సన్నిధి ఉంటాయి. 

పై ఆలయానికి విడిగా గోపురము, ధ్వజస్థంబము ఏర్పాటు చేశారు. 

తామ్ర శాసనాలు 

సహజంగా పురాతన ఆలయాలలో శిలా శాసనాలు కనిపిస్తాయి. వాటిలో వివిధ నిర్మాణాల చేయించినవారి, కైంకర్యాలు సమర్పించిన వారి వివరాలతో బాటు ఎప్పుడు ఇచ్చింది అన్న కాల  సమాచారం కూడా లభిస్తుంది. 

తమిళనాడులోని కొన్ని ఆలయాలలో విశేష వివరాలను అందించే తామ్ర శాసనాలు ఉంటాయి . అలాంటి రాగి రేకుల శాసనాలు శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహ స్వామి వారి ఆలయ ముఖమండపంలో కనిపిస్తాయి. 

వీటిలో శ్రీ దేవులపల్లి వారి మరియు నూజివీడు జమీందార్ల వివరాలు సంవత్సరాలతో సహా కనిపిస్తాయి. 

అనేక ప్రత్యకతల నిలయం అయిన శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహ స్వామి కొలువు తీరిన ఆగిరిపల్లి విజయవాడకు పాతిక కిలోమీటర్ల దూరంలో నూజివీడు వెళ్లే దారిలో వస్తుంది. 

ఆలయం ఉదయం ఆరు నుండి మధ్యాహన్నం పన్నెండు వరకు, తిరిగి సాయంత్రం అయిదు గంటల నుండి రాత్రి ఎనిమిది గంటల వరకు భక్తుల దర్శనార్ధం తెరిచి వుంటుంది. 

ఎలాంటి వసతి సౌకర్యాలు లభించవు. విజయవాడ లేదా నూజివీడు లలో వసతి సౌకర్యాలు లభిస్తాయి. 

కృతయుగం నాటి పౌరాణిక విశేషాల నిలయం అయిన శ్రీ శోభనాచల వ్యాఘ్ర నరసింహ స్వామి వారు కొలువైన ఈ క్షేత్రం ఆలయ సందర్శన పట్ల అభిలాష, ఆసక్తి కలిగినవారు తప్పక దర్శించుకోవలసిన క్షేత్రం. చుట్టుపక్కల గ్రామాలలో, నూజివీడులో కూడా అనేక పురాతన ఆలయాలు కనిపిస్తాయి. 

ఓం నమో నరసింహాయ నమః !!!!    

   

Sri Pattabhi Rama Temple, Lakkaraju Garlapadu

 

                      పావనం పట్టాభిరాముని దర్శనం 

మన దేశం దైవ భూమ. పురాణాల ఆధారంగా స్వయం సర్వాంతర్యామి నడయాడిన దివ్య భూమి. 

 మహర్షులు,గురువులు మరియు కవులు దేవదేవుని లీలలను కీర్తిస్తూ ఎన్నో  కావ్యాలు ,కీర్తనలు రచించారు. 

అక్షరాస్యత తక్కువగా ఉన్నప్పటికీ  విని వల్లే వేయడం వలన  ఒక తరం నుండి మరో తరానికి వారసత్వంగా కొనసాగుతూ ప్రజలలో ఆదిదేవుని పట్ల భక్తి విశ్వాసాలు స్థిరంగా ఉండిపోయినాయి. 

పాలకులు కూడా ప్రజలలో నిరాకారుని పట్ల నెలకొని ఉన్న ఆరాధనను గమనించి ఉరూరా ఆలయాలను నిర్మించారు. వారి ఆదరణలో ఉన్న కవి పండితులు కూడా పరమేశ్వరుని కీర్తిస్తూ కావ్యాలను రచించారు. 

పాలకుల వద్ద మంత్రులుగా, సేనాధిపతులుగా, దండనాయకులుగా, ఒక ప్రాంతానికి అధిపతులుగా ఉన్నవారు కూడా అనేక ఆలయాలను నిర్మించడం లేదా శిధిలావస్థలో ఉన్న ఆలయాలను పునః నిర్మించడం జరిగినట్లుగా శాసనాలు, స్థానిక కధనాలు తెలుపుతున్నాయి. 

ఇలా నిర్మించబడిన ఆలయాలు దేశం నలుమూలలా కనిపిస్తాయి. ముఖ్యంగా మన తెలుగు రాష్ట్రాలలో అనేకం కనిపిస్తాయి. అవన్నీ కూడా సుమారుక్రీస్తుశకం పదవ శతాబ్ద కాలానికి ముందే  నిర్మించినట్లుగా శాసనాలు తెలియచేస్తున్నాయి. ఆ పురాతన దేవాలయాల విశేషాలు ప్రజలకు తెలియచేయవలసిన అవసరం తెలుసుకొన్న భక్తులు సందర్శించవలసిన అవసరం కూడా ఎంతో ఉన్నది. 

అష్టదిగ్గజాలు 

విజయనగర పాలకులు కవిపండిత పక్షపాతులు. వారిని ఆదరించేవారు. సత్కరించేవారు. నిత్యం కవితాగోష్టులు నిర్వహించేవారు అని చెబుతారు.  

మన పురాణాల ప్రకారం పృథ్వి కి ఉన్న అష్టదిక్కులను ఎనిమిది ఏనుగులు కాపలా కాస్తుంటాయని తెలుస్తోంది. ఆ అష్ట గజాల పేర్లు  ఐరావతం, పుండరీకం, వామనం, కుముదం, అంజనం, పుష్పదంతం, సార్వభౌమం మరియు సుప్రతీకం. 

విజయనగర రాజులలోఅగ్రగణ్యుడు అయిన శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు స్వయంగా కవి. అముక్త మాల్యద లాంటి కావ్యాన్ని రచించారు. ఎందరో కవి పండితులను ఆదరించారు. ఎన్నో కావ్యాలను స్వీకరించారు. శ్రీ కృష్ణ దేవరాయల  కొలువులో ఉన్న భువనవిజయంలో ఎనిమిది మంది గొప్ప కవిపండితులు ఉండేవారు. అనేక కవిసమ్మేళనాలలో, పాండిత్య సభలలో పాల్గొని విజయం సాధించిన వారిని "అష్టదిగ్గజాలు" గా పిలిచేవారు. భువనవిజయ గౌరవాన్ని కాపాడేవారిగా వారిని అలా పిలిచేవారు.  

 వీరి పేర్ల గురించి కొంత సందేహం ఉన్నప్పటికీ అందరూ అంగీకరించిన ఆ ఎనిమిది మంది కవిదిగ్గజాల పేర్లు వరుసగా అల్లసాని పెద్దన, ధూర్జటి, నంది తిమ్మన, మాదయ్యగారి మల్లన, అయ్యలరాజు రామభద్రుడు, రామరాజభూషణుడు,పింగళి సూరన మరియు తెనాలి రామకృష్ణ.  

వారందరూ ఎన్నో ప్రబంధ కావ్యాలను రచించారని చారిత్రక ఆధారాల ద్వారా తెలుస్తోంది. 

తెనాలి రామకృష్ణ కవి కట్టించిన ఆలయం 

తెనాలి రామకృష్ణ కవి ఇళ్లు ఉండిన స్తలం (ఆటో వెనక)

తెనాలి రామకృష్ణ 

వికటకవిగా ప్రసిద్ధి గాంచిన  తెనాలి రామకృష్ణ స్వస్థలం కృష్ణాతీరం. వీరి అసలు ఇంటిపేరు "గార్లపాటి". కానీ చిన్నతనం నుండి తెనాలి లో మేనమామ గారి ఇంట పెరగడం వలన "తెనాలి రామకృష్ణ" గా పిలవబడ్డారు. అమ్మలగన్నయమ్మ శ్రీ దుర్గాదేవి అనుగ్రహంతో గొప్ప కవి, హాస్యప్రియుడు, తన చతురోక్తులతో ఇతరులను మైమరపించి అలరించేవానిగా పేరొందారు. తన సునిశిత వ్యంగ్య హాస్య కవిత్వంతో ఎంతటి వారి గర్వాన్ని, అహంకారాన్ని అణచి విజయం సాధించేవారు. శ్రీకృష్ణ దేవరాయల వారికి కూడా రామకృష్ణ్ణుని పట్ల ఎనలేని గౌరవం ఉండేది.  తెనాలి రామకృష్ణుడు గొప్ప దేశభక్తునిగా, రాజుగారి విశ్వాసపాత్రునిగా గుర్తింపు పొందారు అని ప్రచారంలో ఉన్న అనేక గాధల ద్వారా అర్ధం అవుతుంది. తెనాలి రామకృషుని గాధలు మన తెలుగురాష్ట్రాలలోనే కాదు దేశమంతా గుర్తింపు పొందాయి. 

కవి, దేశభక్తుడు, రాజుగారికి విశ్వాస పాత్రునిగానే కాకుండా గొప్ప హిందూవాదిగా , సర్వేశ్వరుని పట్ల అంతులేని భక్తివిశ్వాసాలు కలిగినవారుగా పేరొందారు.  

వీరి స్వగ్రామం అయిన గార్లపాడు నేటి సత్తెనపల్లి (పల్నాడు జిల్లా)కి సమీపంలోని "లక్కరాజు గార్లపాడు" గా గుర్తించబడినది. శ్రీ రామకృష్ణుని తాత తండ్రులు గ్రామంలోని బొడ్డు రాయి వద్ద ఉండే  ఇంట్లో నివసించేవారని చెప్పబడుతోంది. తండ్రి శ్రీ రామయ్య గారి మరణానంతరం రామకృష్ణుడు మేనమామ గారి గ్రామమైన తెనాలి లో నివసించారు. ఆ పేరుతోనే ప్రసిద్ధి చెందారు. 

దక్షిణ భారత దేశంలో అనేక విశిష్ట దేవాలయాలను నిర్మించిన శ్రీ కృష్ణ దేవరాయల వారి అడుగు జాడలలో నడిచారని తెలుస్తుంది ఆయన స్వగ్రామం వెళితే !

శ్రీ పట్టాభిరామ ఆలయం 

 సుమారు రెండు వేల సంవత్సరాల క్రిందటి ప్రతిష్ఠిత శ్రీ పట్టాభిరాముని ఆలయం లక్కరాజు గార్లపాడులో ఉన్నది. 

ఈ ఆలయాన్ని శ్రీ తెనాలి రామకృష్ణ కవి పునః నిర్మాణం చేయించినట్లుగా ప్రాంగణంలోని శాసనం ద్వారా తెలుస్తోంది. ఈ శాసనంలో రామకృష్ణుని తాత తండ్రుల పేర్లు ఉన్నాయి.  

అనంతర కాలంలో పరాయి పాలకుల దాడుల నుండి ఆలయాల లోని మూలవిరాట్టులను కాపాడే సమయంలో భూమిలో ఎక్కడో దాచేసారట. సుమారు రెండువందల సంవత్సరాల పాటు ఆలయం మూలవిరాట్టు లేకుండా ఉండినదట. అదే సమయంలో ఈ ప్రాంతంలో తీవ్రమైన నీటి ఎద్దడి ఏర్పడినదట. ప్రజలు అనేక ప్రాంతాలలో తాగు నీటి కోసం బావులను త్రవ్వసాగారట. ఆ త్రవ్వకాలలో శ్రీ పట్టాభిరాముని  మరియు శ్రీ ఆంజనేయస్వామి వారి విగ్రహాలు బయల్పడినాయట. త్రాగు నీరు కూడా లభ్యమైనది అని  చెప్పవలసిన అవసరం లేదు.  

అలా తిరిగి దర్శనమిచ్చిన శ్రీ పట్టాభిరామునికి మరియు శ్రీ వాయునందనుని తిరిగి ప్రతిష్టించారు. అప్పటి ఈ ప్రాంత పాలకుడు శ్రీ రాజా వాసిరెడ్డి వెంకటాద్రి నాయుడు గారు ఆలయాన్ని పునర్నిర్మించినట్లుగా వారి వేసిన శాసన ప్రతి ద్వారా తెలుస్తోంది.

చాలా చిన్న ఆలయం. పడమర ముఖంగా ఉండే ఈ ఆలయానికి ఎలాంటి రాజగోపురం కానీ విశేష నిర్మాణాలు కానీ కనిపించవు. ఆలయ ఆగ్నేయ దిశలో కళ్యాణ మండపం ఉంటుంది. కొన్ని భిన్న శిల్పాలు, రూపాలు ప్రాంగణంలో కనిపిస్తాయి. ఎత్తైన ధ్వజస్థంభం ఆలయానికి ఎదురుగా ఉంటుంది. ఇక్కడే శ్రీ రామకృష్ణ కవి వేయించినదిగా చెప్పబడే శాసనం కూడా ఉంటుంది. 

చాలా చిన్న ముఖ మరియు అర్ధ మండపం ఉంటాయి. కానీ అవి జీర్ణావస్థలో ఉండటం శోచనీయం. 

శ్రీ అంజనాతనయుడు ముఖ మండపంలో ఉత్తరాభిముఖుడై దర్శనమిస్తారు. 

తెనాలి రామకృష్ణ కవి వేయించిన శాసనం 

శ్రీ పట్టాభి రామ స్వామి 

ఆలయం ఎంత చిన్నగా, శిథిలావస్థకు దగ్గరగా ఉన్నదో లోపల మూలవిరాట్టు వాటికి భిన్నంగా అరుదైన విగ్రహ రూపంలో రమణీయ అలంకరణలో దర్శనమిస్తారు. 

స్వామివారిని చూడగానే ఆలయ విషయాలు గుర్తుకురావు. స్వామివారే కనిపిస్తారు. ఎందుకంటే అలాంటి విగ్రహం ప్రపంచంలో మరెక్కడా లేదంటే అతిశయోక్తి లేదు. 

సహజంగా ఏ రామాలయంలో చూసినా శ్రీ సీతాలక్ష్మణ ఆంజనేయ సమేత శ్రీ రామచంద్రమూర్తి దర్శనమిస్తారు. ధ్వజస్థంభం దగ్గర వినతాసుతుడు గరుత్మంతుడు కొలువై ఉంటారు.  శ్రీ మహావిష్ణువు ధరించిన దశావతారాలలో ఏ అవతార ఆలయంలో కూడా శ్రీవారు దేవేరితో బాటు  ఇతర కుటుంబ సభ్యులతో కలిసి కొలువైన ఆలయం ఒక్కటే ఉన్నది. 

చెన్నై నగరంలో ఉన్న శ్రీ పార్ధసారధి స్వామి ఆలయంలో శ్రీ వెంకట కృష్ణ స్వామి  భార్య, సోదరులు, కుమారుడు, మనుమడు శ్రీ రుక్మిణి , శ్రీ బలదేవ, శ్రీ సాత్యకి, శ్రీ ప్రద్యుమ్న మరియు శ్రీ అనిరుద్ధునితో కలిసి దర్శనమిస్తారు.ట్రిప్లికేన్ లో ఉన్న ఈ ఆలయంలో గర్భాలయంలో మొత్తంఅయిదు విగ్రహాలు కనిపిస్తాయి. 

కానీ లక్కరాజు గార్లపాడు లోని మూలవిరాట్టు ఒక ప్రత్యేకత. అరుదైన విశేషం. భక్తిపారవశ్యం  కలిగించే రూపం, ఆనందపరవశం తెలియకుండానే ఉప్పొంగే విగ్రహం. 

ఇన్ని విశ్లేషణలు ఉపయోగించడానికి కారణం మూలవిరాట్టులో మరెక్కడా కనిపించని ప్రత్యేకతే కారణం! భక్తులు అలా చూస్తూ ఉండిపోతారు. 

ఒకే విగ్రహంలోదశరధ నందనులు నలుగురు, జనకరాజ పుత్రి , శ్రీ మారుతీనందనుడు మరియు శ్రీ వినతాసుతుడు  ఛత్రం చామరంతో సహా చక్రవర్తి వైభవాన్ని చాటి చెప్పే కిరీటాలు, నగలు ధరించి కనిపించడం అద్భుతంగా ఉంటుంది. 

శ్రీ రామచంద్రుడు, సీతాదేవి, శ్రీ భరత , లక్ష్మణ, శత్రుఘ్నులుమకరతోరణ క్రింద ఇరుపక్కలా శ్రీ హనుమంతుడు మరియు శ్రీ గరుత్మంతుడు దర్శనమివ్వడం ఒక పావనమైన దర్శన  అనుభూతిని భక్తులకు ప్రసాదిస్తుంది.  చిత్రం చూడండి. 

మూలవిరాట్టు పక్కనే ఉత్సవమూర్తులు కూడా దర్శనమిస్తారు. 

నిత్య పూజలు జరిగే ఈ ఆలయంలో  హిందూపర్వదినాలలో ప్రత్యేక పూజలు నిర్వహిస్తారు. శ్రీ హనుమజ్జయంతి మరియు శ్రీ రామనవమి ఘనంగా చేస్తారు. 

కొసమెరుపు చాలా దీనావస్థలో ఉన్న ఆలయాన్ని పునరుద్దరించాలన్న సంకల్పంతో దేశవిదేశాలలో స్థిరపడిన గ్రామస్థులు కలిసి ఒక కమిటీగా ఏర్పడి ప్రణాళిక రచించారని తెలిసింది. గ్రామంలో శివాలయం కూడా పూర్తిగా శిధిలమైనది. హరిహరులు ఆలయాలను ఒకే ప్రాంగణంలో రమ్యమైన ధామాలు నిర్మించి ప్రతిష్టించాలని నిర్ణయం జరిగింది. 

శ్రీ పట్టాభిరాముని కృపాకటాక్షాలతో అనుకున్న విధంగా ఈ ఆలయం మన రాష్ట్రంలో ఒక గొప్ప క్షేత్రంగా రూపుదిద్దుకోవాలని కోరుకొందాము. 

లక్కరాజు గార్లపాడు గ్రామం సత్తెనపల్లికి  కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉన్నది. వసతి భోజన సదుపాయాలు సత్తెనపల్లి మరియు గుంటూరు లలో లభిస్తాయి. సత్తెనపల్లి చుట్టుపక్కల మరికొన్ని విశేష పురాతన ఆలయాలు ఉన్నాయి. ఆ వివరాలు కూడా త్వరలో పాఠకులకు తెలియచేయడం జరుగుతుంది. 

జై శ్రీరామ్ !!!! 

Anicent Temples In Tumuluru & Chilumuru

                       శ్రీ సీతారామలక్ష్మణ ప్రతిష్ఠిత లింగాలు 

మన దేశంలో అనేక పుణ్య తీర్థ క్షేత్రాలు నెలకొని ఉన్నాయన్న విషయం అందరికీ తెలిసినదే ! కానీ తెలియనిది ఏమిటంటే మన పుణ్య భూమిలో చిన్న చిన్న గ్రామాలలో కూడా విశేష ప్రాధాన్యత కలిగిన ఆలయాలు ఉండటం !

ముఖ్యంగా మన ఆంధ్రప్రదేశ్ లో అనేక పురాతన ధామాలు కనిపించడం దీనికి ఉదాహరణగా చెప్పుకోవాలి. మన రాష్ట్రం గుండా ప్రవహించే పావన జీవ నదులైన గోదావరి, కృష్ణ  మరియి పెన్నా నదీతీరాలలో ఏనాడో  రాజమహరాజులు నిర్మించిన ఆలయాలు కొన్ని శిధిలావస్థలో, మరికొన్ని స్థానిక భక్తుల సహకారంతో నూతనరూపు సంతరించుకోవడమో మనం చూడవచ్చును. 

దీనికి కారణం ఈ ప్రాంతాలు కొన్ని యుగాల నుండి మునుల నివాసంగా, వారు తపస్సు చేసుకొన్న ప్రదేశాలుగా ఉండటం. మహర్షులు ఎందుకని నదీతీరాలలో నివసించేవారంటే జలం జీవం. వారి నిత్య అనుష్టానానికి నీటి అవసరం ఎంతైనా ఉన్నది. 

కాలక్రమంలో ఈ ప్రాంతాలను పవిత్ర ప్రదేశాలుగా గుర్తించి పాలకులు ఆలయాలు నిర్మించడం జరిగింది. 

తరిచి చూస్తే ప్రతి గ్రామంలోనూ ఒక శివాలయం, ఒక విష్ణు ఆలయం అలాగే గ్రామదేవత సన్నిధి ఉండటం కనిపిస్తుంది. దీనికి కారణం గతంలో మన దేశంలో శైవం మరియు వైష్ణవం తప్ప మరో మతం లేకపోవడం.నాటి  సమాజంలో ఎలాంటి మతపరమైన గొడవలు తలెత్తకుండా ఉండటానికి వీరి ఇరువురినీ సమదృష్టితో చూడవలసిన అవసరం పాలకులకు ఉండటం కారణాలుగా చెప్పుకోవచ్చును.

ఈ ఆలయాలలో కొన్ని పురాణాలతో ముడిపడి ఉన్నవి కావడం చెప్పుకోవలసిన అంశం. 

రామాయణ మహా కావ్యంతో ముడిపడి ఉన్న మూడు ఆలయాలు విజయవాడ నగరానికి దగ్గరలో కృష్ణానదీ తీరంలో నెలకొని ఉన్నాయి. 

పురాణ గాథ 

శ్రీ సీతారాములు లక్ష్మణునితో కలిసి వనవాసం చేస్తున్న సమయంలో వారి వద్దకు వచ్చి అవమానించబడిన శూర్పణఖ చెప్పిన చెప్పుడు మాటలతో ప్రేరేపితుడైన రావణుడు జానకీ మాతను లంకకు తీసుకొని పోతాడు. వానరుల సహాయంతో జాడ కనుక్కొని, వారధి నిర్మించి రావణ సంహారం కావించారు శ్రీ కోదండ రాముడు. 

కానీ రాక్షస గుణాలు కలిగినా రావణాబ్రహ్మ బ్రాహ్మణుడు కావడం వలన శ్రీరామునికి బ్రహ్మ హత్యా దోషం కలిగిందట. దానిని తొలగించుకోడానికి ఆయన అనేక తీర్థ పుణ్యక్షేత్రాలలో శివ లింగ ప్రతిష్టలు చేసారు అని తెలుస్తోంది. 

ఆ క్రమంలో కృష్ణాతీరానికి శ్రీరాముడు సతీ మరియు సోదరులు ఇతర పరివారంతో తరలి వచ్చారట. శ్రీ రామునితో పాటు సీతాదేవి మరియు లక్ష్మణుడు కూడా శివ లింగ ప్రతిష్ట చేశారని క్క్షెత్రగాధలు చెబుతున్నాయి. 

అలా లింగ ప్రతిష్ట చేసిన పావన ప్రదేశాలు నేటి బాపట్ల జిల్లాలోని తూములూరు మరియు చిలుమూరు. 

శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి ఆలయం 

సుందర ప్రకృతి, ప్రశాంత పరిసరాలు, పక్కనే ప్రవహించే జీవనది కృష్ణవేణి. పులకించిపోయిన సౌమిత్రి తనకు కూడా ఒక లింగాన్ని ఈ పవిత్ర ప్రదేశంలో ప్రతిష్టించాలని కోరికగా ఉందని  అగ్రజుని కోరారట. 

అన్న అనుమతితో శ్రీరామానుజుడు నేటి తూములూరు ఉన్న ప్రాంతంలో శివ లింగాన్ని ప్రతిష్టించారాని ఆలయ గాథ.

శ్రీ లక్ష్మణుడు ప్రతిష్టించడం వలన కైలాసనాధుడు ఇక్కడ శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామిగా పిలవబడుతున్నారు. 

తూర్పు ముఖంగా ఉన్న ఈ ఆలయం గ్రామస్థుల, భక్తుల సహకారంతో  నూతనంగా పునః నిర్మించబడినది. తొలి ఆలయం ఎవరు నిర్మించారో తెలియదు. కానీ చాళుక్య, చోళ రాజుల కాలంలో ఒక ఆలయం శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామికి నిర్మించబడినది అని తెలుస్తోంది. అనంతరం ఈ ప్రాంతాన్ని పాలించిన కాకతీయ రాజులు శ్రీ బాలాత్రిపుర సుందరీ అమ్మవారిని మరియు శ్రీ భద్రకాళీ సమేత శ్రీ వీరభద్రస్వామిని ప్రతిష్టించారని చెబుతున్నారు. 

 కాకతీయులు శివారాధకులు. వారి కాలంలో వీరశైవం ప్రజల పాలకుల ఆదరణ పొందినది. ఆ కాలంలో కొందరు వీర శైవ ప్రచారకులు ఈ ప్రాంతాలకు వచ్చి శివాగమనాల గురించి ప్రచారం చేసారని చెబుతారు. వీర శైవులు ఎక్కువగా శ్రీ వీరభద్ర మరియు శ్రీ కాలభైరవ ఆరాధన చేసేవారు. అందుకనే కృష్ణాతీరంలో అనేక ఆలయాలలో శ్రీ వీరభద్ర మరియు శ్రీ కాలభైరవ స్వామి ప్రత్యేక సన్నిధులలో నేటికీ దర్శనమిస్తున్నారు. 

చక్కని వర్ణాలతో సుందరంగా తీర్చిదిద్దిన ఆలయంలో అనేక దేవీదేవతా మూర్తుల చిత్రాలను ప్రదక్షిణాపధంలో గోడల పైన చిత్రించారు. శ్రీ సిద్ది బుద్ది సమేత శ్రీ వినాయకుడు, శ్రీ నటరాజు, ఆది దంపతుల కళ్యాణ మహోత్సవం, అర్ధనారీశ్వర మూర్తి, ఏకపాద మూర్తి, శ్రీ మహాలక్ష్మి, శివపార్వతులు, శ్రీ కుమారస్వామి, శ్రీ దక్షిణామూర్తి  ఇలా ఎన్నో దేవీదేవతలు రూపాలు  రమణీయంగా కనపడతాయి. ఆలయ పైభాగాన కూడా అనేక వర్ణమయ రూపాలను ఉంచారు. 

ప్రాంగణంలో శ్రీ భక్త ఆంజనేయ స్వామి ఆలయం పక్కన హిమగిరులలో అనగా కైలాసంలో కొలువైన శివపరివార శిల్పాలు ఆకట్టుకొంటాయి. 

ఎత్తైన ధ్వజస్థంభం వద్ద శ్రీ  కాల భైరవుడు దర్శనమిస్తారు. పక్కనే చిన్న మండపంలో శ్రీ నందీశ్వర సమేత శ్రీ నందివాహనుడు బ్రహ్మ సూత్ర లింగ రూపంలో కొలువై ఉంటారు. భక్తులు నేరుగా అభిషేకం చేసుకొనే అవకాశం ఉన్నది. 

తూర్పుముఖంగా ఉన్న ప్రత్యేక సన్నిధిలో అంజనాసుతుడు శ్రీ భక్త ఆంజనేయునిగా ముకుళిత హస్తాలతో సింధూరవర్ణ శోభితునిగా దర్శనమిస్తారు. సన్నిధి ముఖమండపం పైన శ్రీ సీతా లక్ష్మణ సమేతంగా శ్రీ రామచంద్రమూర్తి పాదాల వద్ద దాసాంజనేయునిగా ఉండే  చక్కని రూపాలు చిన్న మండపంలో సుందరంగా ఉంటాయి. 

ఈ ప్రాంతంలో రుద్రాంశ సంభూతుడైన వాయునందనునికి అన్ని ఆలయాలలో ప్రత్యేక సముచిత   స్థానం ఉండటం చెప్పుకోవలసిన విషయం. 

ఈ ఆలయంలో మరొక ప్రత్యేకత కనిపిస్తుంది. అది శ్రీ చెండికేశ్వరుని సన్నిధి. 

తమిళనాడులోని శైవ క్షేత్రాలన్నింటిలో గోముఖి సమీపంలో శ్రీ చెండికేశ్వర స్వామి సన్నిధి ఉంటుంది. ఉత్సవాలలో శ్రీ చెండికేశ్వరునికి ప్రాధాన్యత కూడా అధికంగా కనపడుతుంది. అక్కడ భక్తులు చిన్నగా చప్పట్లు లేదా చిటికెలు వేసి శబ్దం చేసి  గోత్రనామాలు చెప్పుకోవడం కనపడుతుంది. శబ్దం చేయడం ఎందుకంటే ఆయన నిరంతరం ధ్యానంలో ఉంటారు. కానీ ఈయన వద్ద ఎవరు శివ దర్శనానికి వచ్చారు అన్న వివరాలు నమోదు అవుతాయని అంటారు. 

నందీశ్వరుని తరువాత అంతటి ప్రాధాన్యత ఉన్న శ్రీ చండికేశ్వరుని వద్ద తమ నామగోత్రలు నమోదు కావాలని అలా చేస్తుంటారు భక్తులు. 

మన దగ్గర చాలా తక్కువ ఆలయాలలో శ్రీ చెండికేశ్వర స్వామి సన్నిధి కనపడుతుంది.  శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి ఆలయంలో గోముఖి వద్ద శ్రీ చెండికేశ్వరుడు దర్శనమిస్తారు. 

ప్రదక్షిణ పూర్తి చేసుకొని ముఖ మండపం లోనికి వెళితే అక్కడ ఎదురుగా మూడు సన్నిధులు కనపడతాయి. ఒకదానిలో శ్రీ భద్రకాళీ సమేత శ్రీ వీరభద్రస్వామి, మరో సన్నిధిలో శ్రీ బాలాత్రిపుర సుందరీ అమ్మవారు మధ్యలో ఉన్న ప్రధాన సన్నిధిలో శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి దర్శనమిస్తారు. 

దక్షిణం పక్కన ఉన్న సన్నిధిలో సుందర అలంకరణలో శాంతమూర్తిగా శ్రీ వీరభద్రస్వామి భద్రకాళీ సమేతులై దర్శనం ప్రసాదిస్తారు. ఉత్తరం వైపున అమ్మవారు శ్రీ బాలా త్రిపుర సుందరీ దేవి చతుర్భుజాలతో ఉపస్థిత భంగిమలో ప్రసన్నవదనంతో భక్తులను అనుగ్రహిస్తారు. 

ప్రధాన గర్భాలయం వెలుపల ద్వారపాలకులకు బదులుగా ఆదిదంపతుల కుమారులైన శ్రీ గణపతి, శ్రీ కుమారస్వామి ఉంటారు. గర్భాలయంలో ఎత్తు తక్కువ  పానవట్టం పైన చందన , కుంకుమ విభూతి లేపనలతో, మల్లె , మందార, బంతి చామంతి కబంద పుష్ప అలంకరణలో శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి నేత్రపర్వంగా కనిపిస్తారు. 

ఈ ఆలయంలో గణపతి నవరాత్రులు, శ్రీ సుబ్రహ్మణ్య షష్టి, శ్రీరామనవమి, శ్రీ హనుమజ్జయంతి, కార్తీక మాస పూజలు, మహాశివరాత్రి ఉత్సవాలను ఘనంగా నిర్వహిస్తారు. 

నిత్యం పూజలు జరిగే ఈ ఆలయం ఉదయం మరియు సాయంత్రం భక్తుల కొరకు తెరిచి ఉంటుంది. 

శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి ఆలయం 

శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి ఆలయానికి కొంచెం దూరంలో పచ్చని  పంటపొలాలు,పూల మరియు అరటి తోటల మధ్య నెలకొని ఉన్న చిన్న ఆలయంలో శ్రీ పార్వతీ సమేత శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి వారు కొలువై ఉంటారు. 

ధ్వజస్థంభం, నాగప్రతిష్ఠలు, నవగ్రహ మండపం ప్రాంగణంలో కనిపిస్తాయి. 

ముఖ మండపంలో నందీశ్వరుడు, శ్రీ గణపతి కొలువై ఉంటారు. 

గర్భాలయంలో శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి వారు ఎత్తైన పానవట్టం మీద బ్రహ్మ సూత్రం ధరించి చిన్న లింగ రూపంలో కొలువై ఉంటారు. అమ్మవారు శ్రీ పార్వతీ దేవి ప్రత్యేక సన్నిధిలో ఉపస్థితురాలై దర్శనం ఇస్తారు . 

శ్రీ లక్ష్మణేశ్వర స్వామి వారి ఆలయంతో పాటు ఈ ఆలయ ఉత్త్సవాలుజరుపుతారు . 

శ్రీ భూనీళా సమేత శ్రీ చెన్నకేశవ స్వామి వారి ఆలయం 

తూములూరు గ్రామంలో కనిపించే మరో విశేష ఆలయం శ్ర భూనీళా సమేత శ్రీ చెన్నాకేశవ స్వామి ఆలయం. ఈ ఆలయాన్ని చాళుక్య రాజులు పదవ శతాబ్ద కాలంలో నిర్మించినట్లుగా తెలుస్తోంది. తిరిగి పద్దెనిమిదో శతాబ్దంలో అమరావతి పాలకుడైన శ్రీ వాసిరెడ్డి వెంకటాద్రి నాయుడు గారు పునః నిర్మించి ఆలయ నిర్వహణ కోసం భూములను ఇచ్చారని శాసనాధారాలు ఉన్నాయి. 2014 వ సంవత్సరంలో గ్రామస్థులు ఆలయాన్ని చక్కగా తీర్చిద్దిద్దారు. 

తొలుత చాళుక్య  రాజుల కాలంలో శ్రీ చెన్నకేశవస్వామి వారు మాత్రమే కొలువై ఉండేవారట. అనంతర కాలంలో అమ్మవార్ల ప్రతిష్టాపన జరిగిందట. 

స్థానక భంగిమలో రమణీయమైన అలంకరణలో ఉభయ దేవేరులతో శ్రీవారు దర్శనమిచ్చే ఈ ఆలయంలో ధ్వజస్థంభం వద్ద శ్రీ ఆంజనేయస్వామి వారి సన్నిధి ఉంటుంది. 

స్వామి వారి రూపం బేలూరు లోని ప్రపంచప్రసిద్ధి చెందిన శ్రీ చెన్నకేశవస్వామి రూపం మాదిరి  రమణీయంగా మలచబడి ఉంటుంది.  

శ్రీ వైష్ణవ ఆగమాల ప్రకారం నిత్యపూజలు జరిగే ఈ ఆలయంలో అన్ని హిందూపర్వదినాలను, శ్రీ కృష్ణ జన్మాష్టమి, శ్రీ రామనవమి, ధనుర్మాస పూజలు ఘనంగా నిర్వహిస్తారు. 

పురాతన ఆలయాలను రమ్యంగా తీర్చిద్ది చక్కగా నిర్వహిస్తున్న గ్రామ పెద్దలకు, అధికారులకు, అర్చకస్వాములకు అభినందనలు తెలపాలి ఎవరైనా!

శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి మరియు శ్రీ వేణుగోపాల స్వామి ఆలయాలు, చిలుమూరు 

తూములూరుకు ఉత్తరంగా పది కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంటుంది చిలుమూరు. విజయవాడ నుండి గుంటూరు జిల్లా వైపున ఉన్న కృష్ణానది కరకట్ట మార్గంలో వస్తుంది. 

చిలుమూరు లో ఉన్న రెండు ఆలయాలు కూడా చాలా పురాతనమైనవి. 

త్రేతా యుగ విశేషాలతో మరియు కలియుగ వివరాలతో ఉన్న ఈ రెండు ఆలయాలలో కొన్ని వందల సంవత్సరాలుగా పూజాదులు నిర్వహిస్తున్నట్లుగా ఆధారాలు ఉన్నాయని చెబుతారు. ఈ సంవత్సరం వెయ్యి సంవత్సరాల ఉత్సవం కూడా ఏప్రిల్ నెలలో నిర్వహించారు. 

శ్రీ వేణుగోపాల స్వామి ఆలయం 

సుమారు పదవ శతాబ్ద కాలంలో ఈ ప్రాంతాన్ని పరిపాలించిన చాళుక్య రాజులు ఈ ఆలయాన్ని నిర్మించారని తెలుస్తోంది. అప్పటి నుండి స్థానికులైన "హరి" వంశంవారు ఆలయ ధర్మకర్తలుగా వ్యహరిస్తున్నారు అని తెలుస్తోంది. 

ఎన్నో రాజవంశాలవారు, సామంతరాజులు, జమీందార్లు మరియు హరి వంశంవారు ఆలయాభివృద్దికి విశేష కృషిచేశారు. 

తూర్పు ముఖంగా ఉన్న ఈ ఆలయం సాదాసీదాగా ఎలాంటి రాజగోపురం, విశేష స్వాగత ద్వారాలు లేకుండా కనిపిస్తుంది. ఉపాలయాలు కూడా ఉండవు.

ముఖమండపం పైన సుందరమైన శ్రీ రుక్మిణీ శ్రీ సత్యభామా సమేత శ్రీ వేణుగోపాల స్వామి వారి మూర్తులను, ఒకపక్క గరుత్మంతుడు మరో పక్క శ్రీ ఆంజనేయుడు ఉంటారు. ఆలయ నిర్మణానికి వెలుపల దక్షిణాముఖంగా కొలువైన శ్రీ హనుమంతుడు చిన్న మండపంలో స్థానక భంగిమలో సింధూరవర్ణ శోభితులై అభయహస్త ముద్రలో కనపడతారు. 

ఎత్తైన ధ్వజస్థంభం వద్ద వినతాతనయుడు గరుత్మంతుడు ముకుళిత హస్తాలతో స్వామివారి సేవకు సిద్ధంగా నిత్యసూరిలా వినమ్ర భంగిమలో ఉంటారు. 

అక్కడే ఆలయ చరిత్ర తెలిపే పురాతన శాసనం కనపడుతుంది. 

ముఖమండపానికి అనుసంధానంగా చిన్న అర్ధమండపం మరియు గర్భాలయం ఉంటాయి. అర్ధమండపంలో ఒక గూటిలో శ్రీ భక్త ఆంజనేయస్వామి, గర్భాలయంలో శ్రీ రుక్మిణీ శ్రీ సత్యభామా సమేత శ్రీ వేణుగోపాల స్వామి వార్లు నయనమోహనమైన అలంకరణలో దర్శనం ప్రసాదిస్తారు. 

గర్భాలయంలోనే ఉత్సవ మూర్తులు కూడా రమ్యమైన అలంకరణలో దర్శనమిస్తారు. 

చిలుమూరులో ఉన్న రెండు ఆలయాల ఉత్సవాలు ఒకేసారి నిర్వహిస్తారు. 

కానీ శ్రీ వేణుగోపాలస్వామి ఆలయంలో శ్రీకృష్ణ జన్మాష్టమి, శ్రీ హనుమజ్జయంతి విశేషంగా జరుపుతారు. 

శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి ఆలయం 

చిలుమూరులోని రెండవ ప్రధాన ఆలయం ఉభయ రామేశ్వర క్షేత్రంగా పిలవబడే  శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి వారు కొలువైనది . 

సువిశాల ప్రాంగణంలో పడమర ముఖంగా ఉండే ఏఈ ఆలయంలో ఎన్నో దేవతా వృక్షాలు కనిపిస్తాయి. ఈ క్షేత్రానికి ఉభయ రామేశ్వరం అని స్వామి వారికి శ్రీ రామలింగేశ్వరుడు అని పేరు రావడానికి సంబంధించిన గాథ త్రేతాయుగం నాటిదిగా చెబుతారు. 

పౌరాణిక నేపథ్యం 

రావణాబ్రహ్మ ను సంహరించడం  సంక్రమించిన బ్రహ్మ హత్యా దోషాన్ని తొలగించుకోడానికి గురువుల ఆదేశం మేరకు శ్రీ రామచంద్రుడు పావన తీర్ధ క్షేత్రాలలో  ప్రతిష్టించ నిశ్చయించారు. 

ఆ క్రమంలో పుణ్య నది కృషావేణీ తీరానికి విచ్చేసినప్పుడు పచ్చని పరిసరాలతో, నదీ ప్రవాహ గలగలలతో సుందరంగా ఉన్న ఈ ప్రదేశంలో తానొక శివలింగాన్ని ప్రతిష్టించాలన్న కోరిక వెళ్లబుచ్చారట. 

సంతసించిన జానకీరాముడు హనుమంతుని కాశీ నుండి ఒక శ్రేష్టమైన లింగాన్ని తెమ్మన్నారట. 

కానీ ఏ కారణం చేతనో వాయునందనుడు ముహూర్త సమయానికి తిరిగి రాలేదట. శుభఘడియలు దాటి పోరాదని అమ్మవారు స్వయంగా కృష్ణానదీ ఇసుకతో ఒక సైకత లింగాన్ని తయారు చేసి ప్రతిష్టించారట. 

కొంతసేపటికి లింగంతో తిరిగి వచ్చిన ఆంజనేయుడు అసహాయతతో ఆవేశపడి జానకీ మాత ప్రతిష్టించిన సైకత లింగాన్ని పెకలించాలని ప్రయత్నం చేసి విఫలమయ్యారట. అప్పుడు సీతారామచంద్రమూర్తి మారుతీనందనుని ఊరడించి ఆయన తెచ్చిన లింగాన్ని దూరంగా తోకతో చుట్టి విసరమని, ఆ లింగం ఎక్కడ పడుతుందో ఆ  క్షేత్రంలో తానూ స్వయంగా ప్రతిష్ఠిస్తాను అని చెప్పారట. అమిత బలశాలి అయిన రామదూత విసిరిన ఆ లింగం కృష్ణానది ఉత్తర తీరంలో పడినది. 

నేడు ఐలూరు గా పిలవబడుతున్న గ్రామంలో శ్రీ రాముడు ప్రతిష్టించిన లింగం ఉన్న ఆలయం ఉన్నది. పక్కనే శ్రీ సీతా లక్ష్మణ హనుమంత సమేత శ్రీ రామచంద్రుని ఆలయం కూడా ఉంటుంది. 

ఇలా రెండు చోట్ల దశరథ రాముడు శివలింగాలను ఏకకాలంలో ప్రతిష్టించడం వలన వీటిని ఉభయ రామేశ్వర క్షేత్రాలు అని పిలుస్తారు. 

ఆలయ విశేషాలు 

ఆలయం లోనికి వెళ్ళడానికి పడమర మరియు ఉత్తర దిశలలో ప్రవేశ ద్వారాలుంటాయి. ఎత్తైన రాజగోపురాలు కనపడవు గానీ పడమర ద్వారం పైన శ్రీ నటరాజ మూర్తిని ఉంచారు. ఉత్తర ద్వారం పైన ఆలయ పౌరాణిక గాధను తెలిపే శిల్పాలను ఉంచారు. శ్రీ సీతారామ లక్ష్మణులు, భుజం మీద  కాశీ లింగం తోకతో సైకత లింగాన్ని పెకలించడానికి ప్రయత్నం చేస్తున్న అంజనాసుతుని విగ్రహాలు సుందరంగా మరియు సందర్భోచితంగా కనిపిస్తాయి. ఇలాంటి శిల్పాలను ఆలయ విమాన గోపురం మీద కూడా ఉంచారు. 

ఈ క్షేత్రానికి శ్రీ కాలభైరవ స్వామి క్షేత్ర పాలకుడు. ఈయన సన్నిధి ప్రధాన ఆలయానికి వెనుక దక్షిణ ముఖంగా ఉంటుంది. 

ప్రాంగణంలో ఎత్తైన ధ్వజస్థంభం, నాగ ప్రతిష్టలు, నవగ్రహ మండపం, శ్రీ వల్లీదేవసేన సమేత శ్రీ సుబ్రహ్మణ్య స్వామి సన్నిధులు కనిపిస్తాయి. 

పొడవైన ముఖమండపానికి అనుసంధానంగా మూడు సన్నిధులు ఉంటాయి. ఒక దానిలో శ్రీ గణపతి మరో దానిలో శ్రీ పార్వతీ దేవి కొలువై దర్శనమిస్తారు. 

ప్రధాన గర్భాలయంలో చిన్న వర్తులాకార పానవట్టం పైన శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి పంచలోహ మండపం క్రింద పైన చిన్న కొప్పు మరియు బ్రహ్మసూత్రం ధరించి చక్కని విబూధి, చందన కుంకుమ మరియు పుష్ప అలంకారణంలో కొలువై ఉంటారు. 

ఈ ప్రాంతంలో కొన్ని ఆలయాలలో కొప్పుతో ఉన్న శివలింగాలు కనిపిస్తాయి. అలా కనపడటానికి వేరువేరు గాధలు వినిపిస్తాయి.  కానీ ఇక్కడ కొప్పు ఉండటానికి కారణం ప్రతిష్టించిన లింగం పెరగడాన్నిగమనించిన భూజాత గుప్పెడు ఇసుకను ఉంచడంతో పెరుగుదల నిలిచిపోయిందట. 

లింగం మీద కనిపించే ప్రత్యేకమైన బ్రహ్మ సూత్రం స్వయంగా సీతారాములు లిఖించినట్లుగా తెలుస్తోంది. గమనిస్తే లింగంపైన తాడు చుట్టిన గుర్తులు కనిపిస్తాయి. వాటిని ఆంజనేయుని తోక గుర్తులు అని చెబుతారు. 

నిత్య పూజలు జరిగే ఈ ఆలయంలో ప్రత్యేక రాహుకేతు పూజలు నిర్వహిస్తారు. 

కార్తీకమాస పూజలు గొప్పగా జరుగుతాయి. మహాశివరాత్రికి పెద్ద ఉత్సవం ఏర్పాటు చేస్తారు. 

కృష్ణానదీ తీరంలో పది కిలోమీటర్ల పరిధిలో శ్రీ రామ, శ్రీజానకీదేవి మరియు శ్రీ లక్ష్మణ స్వామి ప్రతిష్టించిన శివ లింగాల సందర్శన చక్కని ఆధ్యాత్మిక అనుభూతిని కలిగిస్తుంది అంటే ఎలాంటి అతిశయోక్తి లేదు.  అదే సమయంలో అక్కడే కొలువైన శ్రీ వైకుంఠ నారాయణుని వివిధ అవతారాల ఆలయాలు ఆ అనుభూతిని స్థిరపరుస్తాయి. 

తూములూరు మరియు చిలుమూరు గ్రామాలకు గుంటూరు, మంగళగిరి, విజయవాడ మరియు  తెనాలి పట్టణాల నుంచి రహదారి మార్గంలో చేరుకోవచ్చును. 

వసతి మరియు భోజనాలు పై పట్టణాలలోలభిస్తాయి. స్వంత వాహనంలో వెళితే చుట్టుపక్కల గ్రామాలలో ఉన్న మరికొన్ని పురాతన ఆలయాలను దర్శించుకునే అవకాశం స్వంతం చేసుకోవచ్చును. 

 నమః శివాయ !!!!